عوامل موثر بر مکان یابی انبار

عوامل موثر بر مکان یابی انبار

به طور کلی محل بهینه برای انبار بستگی به عوامل زیر دارد:

موقعیت انبارهای دیگر در یک سیستم توزیع
موقعیت مصرف کنندگانی که از این انبارها تغذیه می شوند.

با اتخاذ یک نگرش و دید کاربری می توان هر یک از این عوامل را به طور مشترک بررسی نموده و مکان های احتمالی برای انبار را ارزیابی نمود. مزایای این کار شناخت جایگاه ها و موقعیت های متعدد انبارهاست و معایب انجام آن، کار و تلاشی است که در بررسی جایگاه های نادرست و بیهوده تلف می شود.

در تعیین مکان یک انبار فاکتورهای خارجی متعددی نیز باید در نظر گرفته شوند تا سیستم بتواند به بالاترین حد کارایی خود برسد.

::. درباره انتخاب مناسب جهت قفسه بندی انبار خود بیشتر بدانید.

برخی از عوامل خارجی موثر در مکان یابی انبار

محدودیت مربوط به تهیه زمین
هزینه های آماده سازی محل
موقعیت تقریبی مبدا و مقصد کالاها
اندازه و شکل مکان
دسترسی به مکان
ظرفیت مکان
خصوصیات مکان
فاکتورهای ساختمانی
ایمنی
قوانین و انضباطات محلی
داشتن اهداف خاص
تبلیغات
در ادامه هر یک از فاکتورهای فوق به طور مختصر بررسی و مطالعه می شود.

درباره تفاوت  قفسه راک  و قفسه راک ریلی شرکت اوژن بیشتر بدانید.

الف- محدودیت های مربوط به تهیه زمین

در سازمان های تجاری و صنعتی در بیشتر موارد، زمین مورد نیاز برای انبارها، به خصوص انبارهای وسیع، در خارج از محدوده شهرها انتخاب می گردد. مهم ترین دلیل برای توجیه این انتخاب، فراوانی زمین و ارزان بودن آن در این مناطق است؛ از طرف دیگر، این امر موجب افزایش تردد و ترافیک در مدخل ورودی شهرها خواهد شد که باید مورد توجه قرار گیرد.

از طرفی در سازمان هایی که تعداد مراکز لجستیکی و انبارهای آن ها زیاد است، فضای زیادی برای تخصیص به انبارها و جاگذاری آن ها مورد نیاز است. لذا انبارهای زیرزمینی می تواند گزینه ی خوبی برای حل رفع مشکلات ناشی از کمبود زمین و فضا برای ایجاد انبارها و محدودیت های مربوط به تهیه زمین باشد.

انبارهای زیرزمینی هم از لحاظ اقتصادی و هم از لحاظ ایمنی مناسب تر هستند و در عین حال که طراحی چنین انبارهایی به دلیل آنکه امکان تغییر مکان و چیدمان آن ها راحت نیست، به مطالعه و دقت بیشتری نیاز دارد.

ب- هزینه های آماده سازی محل و سایر هزینه ها

هزینه تسطیح و خاک برداری، از هزینه های قابل توجه در امر ساخت و ساز از جمله ساختن انبار است؛ لذا هنگام انتخاب محل برای انبار، به این موضوع توجه کافی مبذول گردد و زمین هایی انتخاب شود که میزان خاک برداری و خاک ریزی آن ها تقریبا معادل یکدیگر باشند. یک قطعه زمین با شیب کم، بر قطعه ی زمین دیگری که دارای شیب زیادی است ترجیح دارد.

زیرا هدایت آب باران و فاضلاب در آن به راحتی صورت می گیرد و در عین حال هزینه تسطیح و خاک برداری آن نیز به حداقل می رسد.

هزینه های مربوط به اجاره یا خرید مکان، بیمه و سایر هزینه های مرتبط با سرویس های محل، نیز باید بررسی شوند و از طرف دیگر سرمایه گذاری و امتیازات به دست آمده نیز باید مدنظر قرار گیرند.

درباره تفاوت قفسه پالت و  قفسه پالت اتوماتیک  شرکت اوژن بیشتر بدانید.

ج- موقعیت تقریبی مبدا و مقصد کالاها

هنگامی که یک انبار به عنوان عامل واسطه جهت توزیع کالاها و مواد در یک منطقه به کار می رود باید مبدا و مقصد کالاهایی که توزیع می شوند، بررسی شده و محل انبار در جایی انتخاب شود که در مجموع زمان ساخت و حمل و نقل و هزینه ها آن به حداقل ممکن برسد.

د- اندازه و شکل مکان انبار

اندازه مکان در نظر گرفته شده برای انبار باید توانایی انطباق با دیگر تسهیلات ساختمانی را داشته باشد. برخی از این موارد عبارتند از:

تعمیر وسایل نقلیه و پمپ های سوخت
شست و شوی وسایل نقلیه
دفاتر مجزا، بلوک های آذوقه ای، استراحت و یا دفاتر ایمنی
پارکینگ

درباره تفاوت  قفسه بندی پانل راک و قفسه بندی  پانل راک ریلی  و  قفسه بندی پانل راک ریلی اتوماتیک  شرکت اوژن بیشتر بدانید.

ه- دسترسی به مکان

در تعیین مکان یک انبار نحوه دسترسی به محل انتخاب شده از دو جنبه باید بررسی شود:

دسترسی وسایل حمل و نقل به انبار
دسترسی کارمندان به انبار

لذا سیستم ارتباطی راه ها و نحوه ترافیک منطقه باید مورد توجه قرار گیرد و برنامه هایی جهت دستیابی راحت تر به انبار باید مد نظر قرار داده شود.

بزرگراه ها، راه های فرعی، راه آهن، راه های آبی و هوایی عوامل تعیین کننده در انتخاب محل یک انبار و دسترس پذیری آن هستند.

و- ظرفیت مکان انبار

ظرفیت انبار بر حسب مقدار کالایی که می توان در آن نگهداری نمود مشخص می شود. برخی اوقات به دلایل اقتصادی یا به علل دیگری طراح مجبور می شود انبار را با ظرفیت معینی بسازد، این امر در محدودیت هایی است که در انتخاب محل موثر است. همچنین در تصمیم گیری در رابطه با مکان انبار باید گسترش آتی انبار، چه از لحاظ فیزیکی و چه افزایش ساعات و یا شیفت های کاری، در نظر گرفته شده و اطمینان حاصل شود که مکان انتخاب شده، مانعی برای انجام فعالیت های انبار به وجود نخواهد آورد.

ز- خصوصیات مکان

محل در نظر گرفته شده برای انبار باید از لحاظ وضعیت و جنس زمین، شیب و سیستم فاضلاب مناسب باشد. توجه به این فاکتورها تاثیر مهمی بر هزینه های ساخت شامل فونداسیون و حفاری و موارد مشابه عمرانی دارد.

سرویس های ضروری شامل برق، آب، فاضلاب و خطوط تلفن باید برنامه ریزی شده و موجود باشند. خصوصیات مناطق اطراف محل در نظر گرفته شده برای انبار و این که آیا خصوصیات مجموعه مجاور با انبارهای ما سازگار است یا نه نیز باید مورد توجه قرار گیرند. برای مثال یا اگر مناطق مسکونی در اطراف انبار وجود دارند امکان کار کردن در خارج از ساعات اداری باید لحاظ شود.

ح- فاکتورهای ساختمانی

برخی مواقع انبارها در ساختمان های از پیش ساخته شده در نظر گرفته می شوند. در این مواقع برخی فاکتورهای مربوط به ساختمان که عملکرد انبار را تحت تاثیر قرار می دهند باید ملاحظه شوند. از آن جمله عبارتند از:

نوع و اندازه ساختمان
فضای مناسب بین ستون ها یا سایر موارد
ارتفاع مناسب برای کار
مساحت مناسب
شمایل فضای کار(طول پهنا)
راه های ارتباطی ساختمان با خارج شامل اندازه و تعداد درها و باراندازها
کیفیت و کشش زمین برای فعالیت های لیفتراک صنعتی
وجود سرویس های ضروری
فاکتورهای امنیتی
تسهیلات موجود دیگر
دفاتر
سردخانه
مکان های نگهداری لیفتراک
رستوران و مکان استراحت

ط- ایمنی

از آنجایی که معمولا مجتمع انبارها بیش از چند هکتار زمین را زیر پوشش می گیرد عامل حفاظت مجتمع از مسائل مختلف نظیر بمباران، سرقت، استقرار در مسیری که گذشته سابقه سیل داشته و از این قبیل باید مدنظر قرار گیرد.

ی- قوانین و انضباطات محلی

برخی از قوانینی که باید در مکان یابی انبارها در نظر گرفته شوند عبارتند از:

قوانین مربوط به کمینه کردن فضای پارکینگ اتومبیل کارکنان
قوانین مربوط به احتیاجات دستیابی به وسایل آتش نشانی
قوانین مربوط به ارتفاع ساختمان
قوانین مربوط به شکل خارجی ساختمان

ک- داشتن اهداف خاص

ساختن سردخانه های مخصوص نگهداری میوه، سیلوهای نگهداری غلات و حبوبات در کنار قطب های کشاورزی و ساختن سردخانه به منظور انبار نمودن صیدهای جمع آوری شده از دریا در کنار ساحل و یا سیلوهای خاص در نزدیکی مناطق کشاورزی از نمونه مثال هایی هستند که نشان می دهند چگونه بعضی از اهداف خاص در انتخاب محل انبار برای قفسه انبار تاثیر گذارند.

ل- تبلیغات

در صورتی که ارزش و اعتبارات تبلیغاتی مورد نظر صاحب انبار باشد به دست آوردن ساختمانی با نمای زیبا در کنار جاده اصلی می تواند برای وی تعیین کننده باشد، زیرا در این صورت یک ارزش تبلیغاتی نیز به مجموعه اضافه می شود.

همچنین مقاله انبار مکانیزه یا انبار هوشمند چیست؟ را مطالعه کنید.

تعیین سیاست های سازمان در خصوص مکان یابی انبار

سیاست های یک سازمان در مورد تعیین موقعیت انبارها با توجه به تعداد و محل انبارهایی که مورد نظر سازمان است می تواند متفاوت باشد. به طور کلی این سیاست ها را می توان به دو دسته تقسیم کرد.

این تقسیم بندی با توجه به عدم تمرکز و تمرکز واحدهای انبار موجود در سازمان های تجاری و غیر تجاری و ماهیت وظیفه ای آن ها و اهداف خاص سازمانی هر کدام صورت می گیرد و در دو نوع انبارهای غیرمتمرکز و انبارهای متمرکز مطرح می شود.

الف- انبارهای متمرکز

اگر سازمان مورد نظر از بخش هایی تشکیل شود که این بخش ها در سطح کشور و یا فراتر از داخل کشور پخش شوند و همه کار مشابهی را انجام دهند، در این صورت در نقطه مرکز این تشکیلات در موقعیت و محل مناسبی، انبارهای مرکزی احداث شوند. پس با این تعبیر، آمادگاه یا دپو، تاسیسات آمادی است که مسئول یک یا چند امر در امور دریافت، تفکیک، طبقه بندی، قفسه بندی، انبار کردن، نگهداری، توزیع و بازیافت اقلام است و یا تاسیسات و محلی که آنچه برای نیروی های مسلح لازم است در آنجا متمرکز و برای توزیع آماده می شود.

در سیستم توزیع صنعتی هدف از متمرکز کردن انبارها، کاهش هزینه ها به حداقل و بهبود کارآیی سیستم است. در انبارهای مرکزی برای اینکه سیستم از سرویس دهی رضایت بخشی برخوردار باشد لازم است از سیستم حمل و نقل کارا و مطمئن استفاده شود.

البته واقعیت این است که متمرکز کردن انبارها در عمل از نظر اقتصادی و رضایت بخش بودن، جای سوال دارد. برخی از امور تجاری بر متمرکز کردن انبارها به شدت تاکید دارند و برخی دیگر بر غیرمتمرکز بودن تاکید می کنند که این امر ناشی از عملکرد گذشته شان است.

مزایای انبارهای متمرکز

در انبارهای مرکزی روش های کنترل اقلام، بهتر فراهم می شود و با استفاده از رایانه می توان مدیریت و کنترل مرکزی راحت تری بر فعالیت های مختلف اعمال کرد. در حالی که این امر را هم می توان برای فعالیت های غیر متمرکزی انجام داد، ولی سخت تر است و به سرمایه گذاری بیشتری نیاز دارد.
میزان و سطح کلی کالاهای ذخیره شده کم بوده و برای تمامی مصرف کنندگان، اقلام متنوع تری نسبت به سایر انبارهای کوچک می توان تامین کرد.

ذخیره سازی، اقتصادی تر است و از فله شدن اقلام در نتیجه اشغال نابجای فضای انبار جلوگیری خواهد شد.
چون خرید اقلام به صورت عمده انجام می شود و به یک نقطه انتقال می یابد لذا قیمت خرید خیلی بهتر خواهد بود.
فرصت تهیه کالای استاندارد و برنامه ریزی عملیات بسته بندی و ارسال کالا حاصل خواهد شد.
نظارت و کنترل اقلام به گونه ای مطلوب تر سازماندهی و برنامه ریزی خواهد شد.
اقلام را می توان با نظم بیشتری در انبار چرخاند که به این ترتیب میزان خرابی و فاسد شدن کالا کاهش خواهد یافت.
ارائه خدمات به مصرف کنندگان نسبت به ارائه خدمات مشابه توسط انبارهای پراکنده با هزینه های کنترل شده ای انجام خواهد شد.

معایب انبارهای متمرکز

اگر از سازمان توزیع خوبی برخوردار نباشیم در نقاط مصرف با کمبودها و نواقص رو به رو خواهیم شد.
در صورت عدم کنترل انبارهای مصرف کنندگان، احتکار و نگهداری کالا بیش از مقدار نیاز به وجود خواهد آمد.
سازمان، محتمل هزینه اضافی حمل و نقل کالا به مصرف کنندگان خواهد شد.
در صورت بروز آتش سوزی و اتفاقات ناگوار صدمه به انبار، خسارت و هزینه بیشتری متحمل خواهیم شد.
گاهی به مدارک و اسناد بیشتری نیاز خواهیم داشت.

ب- انبارهای غیرمتمرکز

نکته مهم در انبارداری غیرمتمرکز، وجود رابطه نزدیک بین تعداد انبار و هزینه است. چگونگی تغییر هزینه حمل و نقل با افزایش تعداد انبار را نیز رسم کرد. چگونگی این نمودارها در شکل زیر نشان داده شده است.

این نمودار بیان می کند که هر یک از سیستم های غیرمتمرکز، مزیت هزینه ای جدایی دارد. معمولا حالت بهینه در جایی است که این نمودارها با همدیگر برخورد کنند. از آنجا که اختلاف هزینه بین انبارداری و حمل و نقل طوری است که نمی توان این دو را در یک کاغذ رسم ترسیم کرد گاهی رسیدن این دو منحنی به یکدیگر دشوار خواهد بود.

اگر چنین موردی روبرو شدیم خواهیم توانست چندین انبار انتخاب نموده و یا اینکه از یک انبار مرکزی استفاده کنیم. اولین مزیت انبار غیر مرکزی، ارائه پشتیبانی مناسب برای مصرف کنندگان نزدیک تر است که در مورد خرده فروشان عامل بسیار مهمی است یعنی جایی که تحویل کالا باید در فروشگاه های جداگانه صورت گیرد.

انبارهای غیرمرکزی به مصرف کنندگان نزدیک تر است و می تواند نیازمندی های مختلف مصرف کنندگان را به سرعت برآورده کند. وجود چنین سفارش های مختلفی در خرده فروشان و فروشگاه ها بسیار رایج است چرا که برخی از سفارش ها به علت های بسیار رایج چرا که برخی از سفارش ها بع علت از قلم افتادن کالا و برخی دیگر به علت فروش زودتر از موعد توسط خرده فروش، مجددا در لیست سفارش های درخواست قرار می گیرند.

در معاملاتی که رقابت شدید باشد، توانایی جوابگویی سریع به معنای افزایش مشارکت سازنده در بازار است؛ در نتیجه، فروش بیشتر می تواند در تصمیم گیری انتخاب نوع انبار(مرکزی و یا غیرمرکزی) عامل مهمی باشد.

استفاده از انبار غیر مرکزی موجب تامین امنیت برای محصول نیز می شود چرا که محصولات در نقاط مختلف نگهداری می شوند. پس در صورت وقوع حوادث ناگوار کل محصولات دچار حادثه نخواهند شد.

تعیین فرضیات و محدودیت های موجود در مورد مکان یابی انبار
فرضیات طرح مکان یابی انبار با توجه به شرایط سازمان و اهداف وضع شده در قسمت اول باید تهیه و بررسی شود و محدودیت هایی که از لحاظ هزینه اه و بودجه اختصاص یافته به طرح و عوامل تاثیرگذار بر تعیین موقعیت انبار، ایجاد می شوند در نظر گرفته شوند.

اطلاعات لازم در مورد مصرف کنندگان

برای آنکه بتوانیم با استفاده از امکانات موجود، خدمات مناسب را به مصرف کنندگان ارائه دهیم باید تعداد مصرف کنندگان در حد قابل کنترلی باشند و برای انجام این کار باید اطلاعات مربوط به الگوی تقاضای مصرف کنندگان و بازار متغیر است و پیش بینی فروش و سطح تقاضای بیش از اهمیت ثبت کردن فروش است. اگر از تحولات بازار برآوردی داشته باشیم می توانیم خدمات و سرویس دهی بهتری را ارائه دهیم. لذا اطلاعات مربوط به هزینه های سرویس دهی باید برای سطوح مختلف از تقاضا جمع آوری گردند. هزینه های انبار یا ثابتند و یا متغییر و این هزینه ها به موقعیت انبار و نوع اجناسی که در آن نگهداری می شوند بستگی دارند.

پس از بررسی های فوق و تهیه اطلاعات لازم و کافی به تعیین چندین موقعیت برای جاگذاری انبار اقدام می شود و از لحاظ اقتصادی و پاسخگویی به اهداف سازمانی و سازگاری با محدویت های موجود، طرح های فوق مورد ارزیابی و بررسی قرار می گیرند.

موضوع قابل توجه در این قسمت، طراحی تئوریک محل انبارهاست که در آن تبعات حاصل از تغییر تعداد زیادی از احتمالات در خصوص مکان استقرار انبارها مورد بررسی قرار گیرند. این روش از انعطاف پذیری زیادی برخوردار است ولی متعاقبا باید هزینه های خاصی مورد بررسی قرار گیرند.

به طور کلی بهترین محل برای انبار محلی است که بتوان با کمترین هزینه و در طی کوتاهترین زمان، کالای درخواستی مصرف کننده را تحویل داد.

شناسایی طرح های موجود و ارزیابی آن ها (تعمیم طراحی ها)
پس از تعیین طرح های مناسب تعیین موقعیت و محل انبار می توان مزایا و معایب آن ها را از طریق شبیه سازی با یکدیگر مقایسه کرد. شبیه سازی این امکان را می دهد تا بتوان احتمالات و فاکتورهای مختلفی را سریعا مورد بررسی و آزمایش قرار داد.

در روش هایی که موقعیت انبار مورد بررسی قرار می گیرند باید از یک برنامه مبتکرانه، قابل فهم وملموس سود جست. لذا با بکارگیری تجربیات و نوآوری می توان موقعیت انبار را سریعا و با عنایت به عوامل اقتصادی مشخص نمود و طرح بهینه و مناسب را شناسایی کرد.

اوژن ، کیمیاگر فضا در دنیای بایگانی اسناد و انبار کالا

منبع: کتاب انبارداری و ذخیره سازی دکتر فراهانی و عسگری

www.ozhanco.com